Het is goed mis in Hilversum. We wisten al dat de sterallures van sommige presentatoren geen grens leken te kennen, maar nu alle ellende zwart op wit staat in het rapport van ex-staatssecretaris Van Rijn kwam het vorige week even echt keihard binnen. Roddelen, belachelijk maken, verbaal geweld, verbale intimidatie van vrouwelijke collega’s en discriminatie, in Hilversum blijkt het onderdeel te zijn van de cultuur. 90 procent van de ongeveer 200 medewerkers die de commissie sprak, zag tekortschietend leiderschapsgedrag leiderschap als grote oorzaak. “Bij een gezonde cultuur hoort de openheid van je durven uitspreken, en daarover geen angst hebben”, zei Van Rijn bij de presentatie van zijn rapport. Bij de NPO is het product en vooral de kijkcijfers jarenlang belangrijker geweest dan de mensen die het maakten en dat zal bij SBS of RTL niet anders zijn.
Sinds The Voice liggen de werkverhoudingen in Hilversum onder het vergrootglas. De misstanden bij DWDD en NOS Sport waren daarna groot nieuws en nu is het rapport er en zijn we, zoals altijd in dit soort zaken, ‘geschrokken’. Maar hoe voorkomen we dat het rapport niet in de figuurlijke lade verdwijnt? Gelukkig komt Van Rijn met een aantal aanbevelingen. Een belangrijke daarvan is: de omroepbazen, eindredacteuren en presentatoren moeten reflectie onderdeel maken van het werkproces. Het NarrenGilde wijst op het belang van reflectie, tegenspraak en de rol van hofnar in vroege tijden. Dat ‘grappige mannetje’ had vroeger de belangrijke taak om de koning met beide benen op de grond te houden. Hij hield de koning een spiegel voor. Als professionele hofnar, ofwel Profnar®, kun je bij organisaties binnenkijken en zien dat het vrijwel overal schort aan reflectie. Leidinggevenden functioneren veelal in een ingewikkeld spel van afhankelijkheidsrelaties en de eindbaas wordt vaak omringt door jaknikkers, vergelijkbaar met een koning en zijn hof in de Middeleeuwen. In de top van veel organisaties bestaat een verwrongen beeld van de werkelijkheid op de werkvloer en zo ook in omroepland.
Maar wat is reflectie? Simpel gezegd: stilstaan en vragen stellen. Elkaar een spiegel voorhouden. Dat deed de hofnar vroeger en dat mogen we allemaal gewoon vaker doen. Het is gezond voor de werkcultuur en niet altijd even makkelijk, zeker in Hilversum niet waar elke omroepbaas, producent en beginnend sterpresentator smachtend uitkijkt naar de kijkcijfers van hun laatste hoogtepunt. Afgezien van een enkele taakomroep als de NTR is dat werkelijk de enige maatstaf voor succes in Hilversum. En de volgende uitzending moet altijd beter scoren. Vind dan maar eens een moment om stil te staan en vragen te stellen. De prestatiedruk is daarvoor te groot.
Leiding geven in Hilversum, betekent meer dan het aansturen van processen waarmee de gewenste kijkcijfers behaald worden. Wellicht zou er extra publieke doelstellingen bedacht kunnen worden, naast die allesoverheersende kijkcijfers voor die broodnodige reflectie, op weg naar een omgeving waar de omroepmedewerkers zich begrepen en gewaardeerd voelen en zo nog mooiere programma’s kunnen maken.
Juri Hoedemakers & Tim de Zeeuw
Het NarrenGilde